DOPİNG KONTROL SÜREÇLERİ
Ulusal ve uluslararası her müsabakada, her sporcudan doping kontrol örneği alınabilir. Doping kontrol örneği alınacak sporcuların belirlenmesi birçok ölçüte bağlıdır. Bu nedenle, doping kontrol örneği alınması planlanan sporcular, her zaman müsabaka içinde en iyi dereceyi elde eden sporcular olmayabilir.
Sporculardan müsabaka içi doping kontrol örneği alınabileceği gibi, müsabaka dışında da örnek alınabilir. Müsabaka dışı doping kontrolleri sporcuların yarışma dışında olduğu her yeri kapsar (yarışma/müsabaka alanında yarışmanın/müsabakanın katılımcısı değilse bu alan da müsabaka dışı olarak değerlendirilebilir).
DOPİNG KONTROL SÜREÇLERİ
Ulusal ve uluslararası her müsabakada, her sporcudan doping kontrol örneği alınabilir. Doping kontrol örneği alınacak sporcuların belirlenmesi birçok ölçüte bağlıdır. Bu nedenle, doping kontrol örneği alınması planlanan sporcular, her zaman müsabaka içinde en iyi dereceyi elde eden sporcular olmayabilir.
Sporculardan müsabaka içi doping kontrol örneği alınabileceği gibi, müsabaka dışında da örnek alınabilir. Müsabaka dışı doping kontrolleri sporcuların yarışma dışında olduğu her yeri kapsar (yarışma/müsabaka alanında yarışmanın/müsabakanın katılımcısı değilse bu alan da müsabaka dışı olarak değerlendirilebilir).
Müsabaka içi ve müsabaka dışı doping kontrolleri arasındaki fark nedir?
İlgili Uluslararası Federasyon veya Organizasyon tarafından farklı şekilde tanımlanmadığı takdirde, müsabaka içi dönem, sporcunun katılacağı bir müsabakadan önceki gün saat 23:59’da başlar ve müsabakanın bitimiyle sona erer. Bu süre zarfında gerçekleştirilen doping kontrolleri müsabaka içi doping kontrolü olarak tanımlanır. Müsabaka dışı doping kontrolü ise, sporcunun herhangi bir müsabakada olmadığı tüm süreci kapsar.
Tanımlar için Türkiye Dopingle Mücadele Talimatına bakınız.
Doping kontrollerinde sporculardan idrar örneği alınabileceği gibi kan örneği de alınabilir. Örnek türü, analiz türü, hangi laboratuvara örneğin gönderileceği gibi kararları, doping kontrol örneğinin alınması talebinde bulunan dopingle mücadele kuruluşu vermektedir.
Sporcuya doping kontrolüne seçildiğine dair bildirim yapılması ve sporcuya eşlik etme
Sporcuya bildirim süreci, sporcuya doping kontrolüne seçildiği bildiriminin verilmesiyle başlar.
Sözlü bildirim sonrası sporcuya doping kontrol bildirim formu imzalatılır. Bu süreç doping kontrol görevlisi tarafından gerçekleştirileceği gibi doping kontrol eşlikçisi (chaperone) tarafından da gerçekleştirilebilir. Görevli, sporcuya örnek alım işleminin hangi yetkili kuruluş adına gerçekleştirileceği bilgisini verir. Sporcu doping kontrol görevlisi veya doping kontrol eşlikçisi ile birlikte doping kontrol istasyonuna gelir.
Geçmişe dönük yapılan analizin sonucu pozitif çıkarsa buna itiraz etme hakkımız var mı?
Sporcuya yapılacak olan bildirim sonrası sporcunun savunma hakkı bulunmaktadır. Sporcuların analiz sonucunun doğrulanması için maddi yükümlülükleri yerine getirmek şartıyla B örneğinin açılmasını talep etme hakkı bulunur.
Örneğin alınması süreci
Sporcu, idrar örneği verebileceği zaman bu bilgiyi doping kontrol görevlisi ya da doping kontrol eşlikçisi ile paylaşır. Sporcu, örnek vermeye hazır olana kadar, bir doping kontrol görevlisi ya da doping kontrol eşlikçisinin refakati ile hareket eder. Sporcu örnek alım işlemlerinde kullanılacak olan doping kontrol malzemesini sunulan seçenekler içerisinden belirler ve seçtiği malzeme doping kontrol örneği alım sürecinde kullanılır.
Sporcunun idrarının çıkışı mutlaka bir görevli tarafından gözlemlenir. Bu süreç doping kontrol sürecinin en önemli kısmıdır.
Sporcudan kan örneği alınacaksa, gerekli işlemler bir kan alım görevlisi ya da kan alma yetkisi olan bir doping kontrol görevlisi tarafından gerçekleştirilir.
Hangi koşullarda idrar, hangi koşullarda kan örneği alınır?
İdrar ve kan örnekleri farklı amaçlar için alınarak farklı analizlere tabi tutulur. Hangi örneğin alınacağına karar verilirken çeşitli nedenler göz önünde bulundurulur. Bunlardan en önemlisi spor branşına özgü risk değerlendirme verisidir.
18 yaşın altındaki sporcular için doping kontrol sürecinde farklı bir uygulama yapılıyor mu?
Evet. Doping kontrol bildirimi yapılan sporcu 18 yaşından küçük ise sporcunun tüm doping kontrol sürecine tanıklık etmesi için kendisiyle beraber bir temsilci bulundurması gerekir.
Engelli sporcular için doping kontrol sürecinde farklı bir uygulama yapılıyor mu?
Evet. Mümkün olduğu takdirde örnek alım sürecini sekteye uğratmadan, engelli sporcuların kendine özgü ihtiyaçlarının dikkate alınması ve karşılanması sağlanır.
A ve B doping kontrol örnekleri nelerdir?
Sporcudan alınan doping kontrol örnekleri iki ayrı kaba paylaştırılıp ayrı ayrı kilitlenerek doping kontrol laboratuvarına gönderilir. A ve B doping kontrol örnekleri, ilk örneğin bölüştürülerek saklandığı bu şişelere verilen isimleri ifade etmektedir. A kabında saklanan (A örneği), analiz için öncelikli olarak değerlendirmeye alınır. B kabında saklanan örnek (B örneği) ise yalnızca gerekli durumlarda analiz edilmek üzere saklanır.
Doping kontrolünde alınan idrar örneğinin miktarı neden önemlidir?
Doping kontrolünde idrar örneğinin en az 90 ml olması gerekmektedir. Bunun nedeni ise, doping kontrol örneğinin A ve B şişelerine bölünmesi sürecidir. A ve B şişelerine idrar örneğinin belirlenen ölçülerde bölüştürülmesi sonucunda doping kontrol laboratuvarında A örneği analize tabi tutulur ve B örneği muhafaza edilir. A örneğinin analizinde yasaklı madde tespit edilmesi durumunda, sporcu talep ederse B şişesindeki örnek laboratuvar tarafından sporcunun ya da bir temsilcisinin huzurunda açılır ve analiz edilir.
İdrar örneğinin A ve B şişelerine bölünmesi ve özgül ağırlığının ölçülmesi,
Sporcu idrar örneğini “A” ve “B” şişelerine uygun miktarlarda böler. Bu işlem sonrasında bir miktar idrar, idrar kabında bırakılır. Bunun nedeni idrarın özgül ağırlığını ölçmektir. A ve B şişesi sporcu tarafından kilitlenir, örneğin açılamaz ve sızdırmaz olduğu sporcu tarafından kontrol edilir. İdrar kabında bırakılan idrar örneğinin özgül ağırlık ölçümü yapılır. Örneğin gereklilikleri karşılamayan idrar örneği olması durumunda süreç baştan başlayarak tekrar edilir.
A şişesine doldurulan idrar örneği laboratuvar tarafından analiz edilirken B şişesine doldurulan idrar örneği laboratuvarda açılmadan saklanır. A şişesindeki idrar örneğinde Aykırı Analitik Bulguya rastlanması durumunda A şişesindeki örneğin analiz sonucunu doğrulayabilmek amacıyla, B şişesindeki örneğin analiz edilmesi yoluna gidilebilir.
Doping kontrol formlarının doldurulması ve form nüshalarının sporcuya verilmesi
Sporcu doldurulan formları kontrol eder, bir hata olup olmadığını dikkatli şekilde inceler. Sporcunun kullandığı ilaç ve tedavi yöntemi bilgileri istenir. Sporcu verdiği beyandan sorumludur. Tüm form kontrolleri sonrası sporcu doping kontrol formunun doğru olduğunu taahhüt ederek formu imzalar.
Her sporcu doping kontrol süreçleri ile ilgili eleştirilerini sunma hakkına sahiptir. Bu işlem için doping kontrol görevlisinden bir form isteyebilir ya da aşağıda yer alan iletişim formu aracılığıyla şikayetlerinizi, önerilerinizi bize ulaştırabilirsiniz.
Doping kontrol örneklerinin ve formlarının laboratuvara teslim edilmesi
Kilitlenmiş ve mühürlenmiş doping kontrol örneklerinin bulunduğu paket laboratuvar tarafından açılır. Örneklere ait formların sadece laboratuvar kopyaları laboratuvara teslim edilir. WADA tarafından akredite edilmiş bu laboratuvarlar, sporcunun kimlik bilgilerinin bulunduğu formları göremezler. Laboratuvarlar analizi sadece örnek alım kiti üzerinde yazan kit numarası ile kayıt altına alır. Sporcunun kimlik bilgileri, dopingle mücadele kuruluşu tarafından Dünya Dopingle Mücadele Ajansının (WADA) Dopingle Mücadele Uygulama ve Yönetim Sistemine (ADAMS) kaydedilir.
Doping kontrol örneklerinin analiz süreci nasıl ilerlemektedir?
Doping kontrolü için alınan örneğin laboratuvardaki ilk analizi A örneği kullanılarak yapılır. A örneğinizin analizi sonucunda Aykırı Analitik Bulgu tespit edilirse sonucun doğrulanması (veya tam tersi) için B örneğinizin de analiz edilmesini talep edebilirsiniz.
B örneğinizin analizini talep etmeniz durumunda, ilk örneğin analiz edildiği laboratuvarda, size bildirecek bir tarih ve saatte B şişesinin açılması ve analiz işlemi gerçekleştirilecektir. B örneğinin açılmasına ve analizine iştirak edebilir ya da laboratuvar işlemleri sırasında orada bulunmak üzere bir temsilcinizi tayin edebilirsiniz.
Doping kontrol örneğimin sonucunu nasıl öğrenebilirim?
Dopingle Mücadele Uygulama ve Yönetim Sistemi (ADAMS) hesabınıza giriş yaparak internet üzerinden öğrenebilirsiniz. Eğer, Dopingle Mücadele Uygulama ve Yönetim Sistemi (ADAMS) hesabınız yoksa, örneği alan Kuruluş ile iletişime geçerek hesabınıza ait giriş bilgilerini talep edebilirsiniz. Doping kontrol analiz sonucunun raporlanma süresi doping kontrol örneğinizin gönderildiği laboratuvarın yoğunluğuna ve yapılacak analizin türüne göre değişebilmektedir.
Örneklerin ADAMS'ta "valid" veya "invalid" olması neyi ifade ediyor?
“Invalid” örnekler, bütünlüğünün bozulmuş olmasından şüphe edilen örneklerdir. “Valid” örnekler ise bu tür şüphe taşımayan örneklerdir.
Doping kontrol örneğimde Aykırı Analitik Bulgu saptanması durumunda bilgilendirme yapılıyor mu?
Evet. Doping kontrol örneğinizde Aykırı Analitik Bulgu saptanması durumunda hem size hem de bağlı olduğunuz Ulusal ve Uluslararası Federasyona resmi yazı ile bilgilendirme yapılır.
Alınan doping kontrol örneğinin 10 yıl sonra tekrar analiz edilmesi mümkün müdür?
Alınan doping kontrol örnekleri 10 yıla kadar saklanabilir ve bu esnada tekrar analize tabi tutulabilir.
Doping kontrolü, her aktif sporcunun hayatının bir parçasıdır ve her sporcunun başarısının temiz olduğunu kanıtlamasının en güçlü yöntemidir. Doping kontrolleri adil yarışma için gereklidir.
